Ғылыми жоба.

Мәдениет және ақпарат министрлігіне қарасты “Берел” мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығында 18 сәуір - Халықаралық ескеркіштер мен тарихи орындар күніне орай, ғылыми-зерттеу жұмыстарын қорытындылауға арналған отырыс өтті. 

⚜️“Берел” музей-қорығы 2021-2023 жылдарға арналған ғылым, ғылыми-техникалық бағдарламаларды бағдарламалық-нысаналық қаржыландыру бойынша конкурсқа қатысқан.

✅ 2021 жылғы 24 мамырдағы «Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар саласындағы зерттеулер» басым бағыты бойынша Ұлттық ғылыми кеңестің № 8 отырысында Біздің музейдің 2 ғылыми жобасы Ұлттық ғылыми кеңестің оң шешімін алған болатын.

Аталмыш ғылыми жобалар:

1. Қазақ Алтайының б.д. І мыңжылдық басының ескерткіштері: Ұлы қоныс аударудың және Еуразияның этномәдени құрылымының бастаулары 

2. «Тарбағатай тау етектері мен Шілікті алабының ежелгі ескерткіштері». 

⚜️ Бағдарламаны іске асыру Қазақ Алтайының б.д. І мыңжылдығына (II-V ғғ.) тиесілі археологиялық ескерткіштерін кешенді зерттеу халықтардың жаһандық көші-қоны феноменінің бастауларының  және Еуразияның ауқымды бөлігіндегі этностар мен мәдениеттердің қалыптасуы жайлы ғылымы мен мәдениеті үшін маңызды әрі жан-жақты нәтижелер әкелді.

✅ Жобаны жүзеге асыру барысында 2021-2023 жылдары 17 ғылыми мақала шығарылып, «Қазақ Алтайының Хунно-сяньбэй ескерткіштері» тақырыбында монографиясы дайындалды. Музей-қорықтың қорына 165 жәдігер өткізілді. 

✅ Екінші ғылыми жоба бойынша, Тарбағатай тау етектерінің қола, ерте темір дәуіріне жататын ескерткіштер туралы мәліметтер жинақталды. 

⚜️ Қола және ерте темір дәуіріне жататын Айнабұлақ-Темірсу 1 қорымындағы екі археологиялық ескерткіштер зерттеліп, көрсетілген дәуірдегі халықтың өмірі мен дүниетанымы бойынша ауқымды ғылыми деректер алынды. 

✅ Қазылған обаларға қайта рекультивация жұмыстары жүргізілді. 

Ағымдағы 2024 жылдың шілде айында ҚР МжА министрлігінің BR22082476 - «Қазақ Алтайының көне және ортағасырлық тарихи-мәдени мұрасы: археологиялық зерттеулер, қорғау, 3D сандау және мұражайландыру жобалары» атты БНҚ жобасы аясында құрамалы археологиялық топтың кешенді ғылыми жұмыстары бастау алды, жүргізуші ұйым ҚР МжА министрлігінің «Берел» МТМҚМ.

Зерттеулердің ғылыми жетекшісі - SDU доценті, PhD Е.М. Кариев, бас ғылыми кеңесші - К. Жубанов ат. АӨУ-нің доценті, т.ғ.к. А.А. Бисембаев. Далалық зерттеу жұмыстарына, «Берел» МТМҚМ ғылыми қызметкерлерімен қатар, Л.Н. Гумилев ат. ЕҰУ-нің ғалымдары – Д.Т. Тілеуғабылов, «Anique» ЖШС жетекші ғылыми қызметкері М.Д. Хамитов, «Алтай​Археология» ЖК маманы В.В. Хомайко, сондай-ақ SDU, К. Жубанов ат. АӨУ, Л.Н. Гумилев ат. ЕҰУ, AIU және С. Аманжолов ат. ШҚУ студенттері мен магистранттары қатысуда.

ҰҒК бекіткен күнтізбелік жоспарға сай 2024 жылдың ғылыми ізденістері ШҚО-ның Катон-Қарағай и Үлкен Нарын аудандарының шегінде жүзеге асырылуда. Жоба міндеттерін жүзеге асыру аясында ауқымды барлау жұмыстары жүргізілуде және қазіргі таңда 20-ға жуық бұрын-соңды есепке алынбағын кең мерзімдік шекті қамтитын сан-алуан сипаттағы ескерткіштер – жерлеу-аза тұту нысандары, қоныстар, форпост (төрткіл?) және этнографиялық заманнын қазақ қыстаулары айқындалды. Сонымен қатар ғылымға бұрыннан белгілі 10 шақты тарихи-мәдени ескерткіштердің қазіргі күйін анықтауға бағытталған мониторингті жұмыстар жолшыбай атқарылған болатын.

Қазіргі уақытта әр-түрлі тарихи кезеңге жататын – қола және ерте темір дәуірлерінен этнографиялық заманға дейінгі кезеңді қамтитын 14 ескерткіште, соның ішінде ЕТД қонысы (металлургиялық орын), XIX ғ. соңы – XX ғ. басы қазақ қыстауы және 12 жерлеу-аза тұту орнында қазба жұмыстары жүргізіліп, бірқатар құнды олжа табылғанын айта кету керек – ерте сақ және көне түркі заманының ат әбзелдері, ерте сақ заманының қыш ыдысы (бұл өз кезегінде майемер және большереченск мәдениеттерінің өзара ықпалы мен өмірлесу мәселелерінің бірқатар жәйттарын қайта қарауға мүмкіндік беруі ықтимал), пазырық мәдениетінің зергерлік және қарапайым әшекей бұйымдары, ерте түркі заманының белдік айылбасы (органика бөлшектері – былғары, жібек және екі кейіпкерден тұратын сюжет бар), латын тіліндегі (?) жазуы бар тиын, жебе ұштары, қимақ заманының жапсырмалары, ресей империясының XX ғасыр басындағы тиыны (шолпы ретінде пайдаланған) және тағы басқа.

Барлау және қазба жұмыстарымен қатар жергілікті халық, билік өкілдері мен жериеленушілермен тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау және насихаттау аясындағы жұмыстар белсенді жүргізілуде.

Зерттеу тобының өкілдері туған өңірінің тарихына оң көзбен қарап, ғылыми ізденістерге жан-жақты көмек көрсетудегі аталған аудандардың азаматтарына, әсіресе, Аққайнар ауылының маңындағы құнды және бірегей ескерткіштерге жол сілтеген Серікқан Әлпешұлы Құрмановқа өзінің шексіз алғысын білдіреді.

Бұқтырма өзенінің алқабындағы Қазақ Алтайының ескерткіштерінің сан-алуандығы және байлығы таңғалдыратыны сөзсіз және осы өңірдің әлі де толыққанды зерттелмегенін, әсіресе, көрші РФ, КХР және Моңғолиямен салыстырғанда қоныс сипатындағы ескерткіштердің мүлде назардан тыс қалуын мойындау керек.

Аталған жоба аясында қазіргі күндегі нәтижелері өңірдің айтарлықтай зор ғылыми әлеуеті туралы анық айтып тұр.

Ғылыми жұмыстар жалғасуда…

2023 году была проведена магнитная разведка с целью обнаружения других погребально-поминальных сооружений эпохи предтюркского (сяньбийского) времени, а также иных археологических объектов.

Для чего были обозначены следующие задачи:

- поиск объектов, скрытых под землей;

- изучение формы и структуры этих объектов;

- соотнесение выявленных аномалий с маркерами, выраженными на современной поверхности (изменение рельефа, наличие камней и др.);

- выявление границ распространения объектов на территории могильника.

В итоге  проведения научно-исследовательской работы магнитной съемкой на участке  могильника Берел было выявлено 38 групп аномалий, которые могут маркировать археологические объекты, скрытые под землей. 13 групп аномалий более-менее достоверно соотнесены с каменными кладками, которые являются надмогильными сооружениями некрополя. На месте расположения двух групп аномалий были проведены археологические раскопки, подтвердившие наличие каменных кладок.

Магнитометр: Foerster Ferex 4.032. 

Руководитель проекта: З.Самашев.

Министерство культуры и информации Республики Казахстан. BR10164221.